مشخصات فنی ورق عرشه فولادی: راهنمای کامل ابعاد، ضخامت و وزن
مشخصات فنی ورق عرشه فولادی شامل جنس (فولاد نرمه گالوانیزه)، ضخامت (۰.۸ تا ۱.۲ میلیمتر)، ابعاد استاندارد (عرض مفید ۹۲۰ میلیمتر و ارتفاع کنگره تا ۷۵ میلیمتر) و مقاومت تسلیم (حداقل ۲۳۰ مگاپاسکال) است. این پارامترها مستقیماً بر ظرفیت باربری، ایمنی و دوام سازه تأثیر میگذارند.
در این مقاله، به صورت جامع و تخصصی به بررسی دیتیل مشخصات فنی ورق عرشه فولادی میپردازیم. از جنس و پوشش ورق گرفته تا ابعاد دقیق، استانداردها و نحوه محاسبه وزن را تحلیل خواهیم کرد تا شما به عنوان مهندس یا پیمانکار، بهترین تصمیم را برای پروژه خود بگیرید.
ورق عرشه فولادی چیست و چه اجزایی دارد؟
ورق عرشه فولادی (به انگلیسی: metal deck) نوعی ورق گالوانیزه است که به روش نورد سرد به شکل موجدار و ذوزنقهای درآمده است. این ورقها در ساخت سقفهای کامپوزیتی (مختلط) به کار میروند و علاوهبر نقش قالببندی دائمی، به عنوان آرماتور کششی و تسلیحکننده دال بتنی برای لنگر مثبت عمل میکنند. این سیستم، صلبیت سقف و رفتار برشی آن را به شکل چشمگیری بهبود میبخشد.
اجزای اصلی تشکیلدهنده یک سقف عرشه فولادی عبارتاند از:
- ورق گالوانیزه ذوزنقهای شکل: اصلیترین جزء که هم نقش قالب و هم نقش سازهای دارد.
- برشگیر یا گلمیخ: قطعاتی که ورق را به تیرهای سازهای متصل کرده و عملکرد یکپارچه را تضمین میکنند.
- آرماتور: برای افزایش مقاومت در برابر لنگر منفی و جلوگیری از ترک خوردن بتن استفاده میشود.
- بتن: که میتواند از نوع معمولی، سبک یا الیافی باشد و مقاومت فشاری سقف را تأمین میکند.
مشخصات فنی ورق عرشه فولادی چگونه تعیین میشود؟
هر ورق فولادی از یک هسته و یک پوشش تشکیل شده است. کیفیت این دو بخش برای مقاومت در برابر آسیبهای محیطی و عملکرد صحیح سازه حیاتی است.
هسته ورق از چه جنسی ساخته میشود؟
هسته این ورقها از فولاد نرمه ساخته میشود. این نوع فولاد دارای استحکام تسلیم متوسط (۲۲۰۰ تا ۲۶۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع) است که برای کاربرد در سقف کاملاً کافی است. مزیت اصلی فولاد نرمه، خاصیت شکلپذیری بالای آن است که امکان تولید ورقهایی با مقاطع موجدار و متنوع را فراهم میکند. طبق استاندارد، حداقل مقاومت تسلیم ورق باید ۲۳۰ مگاپاسکال باشد و نباید از ۳۴۵ مگاپاسکال بیشتر شود.
پوشش ورق چه مشخصاتی دارد؟
برای جلوگیری از خوردگی و زنگزدگی، بهویژه در تماس با رطوبت بتن، سطح ورقها با یک لایه روی (Zinc) به روش غوطهوری گرم (Hot-dip Galvanization) پوشانده میشود. این فرایند که به آن گالوانیزاسیون میگویند، دوام و طول عمر سازه را به شدت افزایش میدهد.
- استاندارد پوشش: ورقها باید مطابق استاندارد ASTM A653/A653M رویاندود شوند.
- کوتینگ (Coating): حداقل پوشش روی باید معادل Z۱۲۰ باشد که به معنای ۱۲۰ گرم روی در هر متر مربع (در هر دو طرف ورق) است. هرچه کوتینگ بیشتر باشد، کیفیت ورق بالاتر است.
ابعاد ورق عرشه فولادی و استانداردهای کلیدی آن
ابعاد ورق یکی از مهمترین مشخصات فنی است که بر طراحی، اجرا و عملکرد نهایی سازه تأثیر مستقیم دارد.
[تصویر: یک شیت ورق عرشه فولادی با نمایش ابعاد کلیدی مانند عرض مفید، ارتفاع کنگره و گام]
۱. ضخامت ورق عرشه فولادی چقدر است؟
ضخامت، پارامتری کلیدی در تعیین مقاومت، دوام و ظرفیت باربری سقف است.
- محدوده استاندارد: ضخامت این ورقها معمولاً بین ۰.۸ تا ۱.۲ میلیمتر است. طبق مقررات، حداقل ضخامت ورق نباید از ۰.۸ میلیمتر کمتر باشد.
- کاربرد بر اساس ضخامت:
- ضخامت بالا (۱.۱۵ تا ۱.۲ میلیمتر): برای سازههایی با دهانههای بلند یا بارگذاری زیاد (مانند پارکینگها و سولههای صنعتی) استفاده میشود تا از خیز و لرزش سازه جلوگیری کند.
- ضخامت پایین (۰.۸ یا ۱ میلیمتر): برای پروژههای سبکتر مانند ساختمانهای مسکونی مناسب است.
- نکته مهم: انتخاب نادرست ضخامت میتواند منجر به لرزش سقف شود. انتخاب بهینه باید بر اساس ملاحظات فنی و اقتصادی صورت گیرد.
۲. عرض ورق و دلایل ابعاد استاندارد آن چیست؟
عرض ورق بر سرعت اجرا و نظم سازه تأثیر میگذارد.
- عرض خام: ورق خام معمولاً با عرض ۱.۲۵ متر وارد دستگاه فرمینگ میشود.
- عرض نهایی: پس از شکلدهی، عرض ورق به حدود ۹6۰ میلیمتر میرسد.
- عرض مفید: مهمترین پارامتر در اجرا، عرض مفید پس از همپوشانی (اورلپ) است که حدود ۹4۰ میلیمتر در نظر گرفته میشود. این همپوشانی برای ایجاد پیوستگی و جلوگیری از نشت بتن ضروری است.
- دلیل انتخاب این ابعاد: این ابعاد استاندارد بر اساس توازن میان بهرهوری اجرا، سهولت حمل و نقل و کاهش پرت مصالح بهینهسازی شدهاند.
۳. ارتفاع و گام کنگرهها چه نقشی دارند؟
شکل ذوزنقهای مقطع، نقش اساسی در عملکرد سازهای ورق دارد.
- ارتفاع (گام عرشه): ارتفاع ذوزنقهها (عمق کنگره) بین ۵۰ تا ۷۵ میلیمتر است. ارتفاع بیشتر به افزایش استحکام و ظرفیت باربری ورق کمک میکند. طبق استاندارد، حداکثر گام ورق عرشه فولادی ۷۵ میلیمتر است.
- فاصله گامها: فاصله مرکز تا مرکز کنگرهها معمولاً ۳۰۰ میلیمتر است.
- آج و برجستگی: سطح ورقها دارای شیارها و برجستگیهایی (آج) است که چسبندگی قوی میان بتن و ورق را تضمین کرده و عملکرد کامپوزیتی را ممکن میسازد.
جدول مشخصات فنی ورق عرشه فولادی (مدل رایج)
| مشخصه فنی | مقدار استاندارد |
| جنس ورق | فولاد نرمه با پوشش گالوانیزه |
| ضخامت ورق | ۰.۸ تا ۱.۱۵ میلیمتر |
| عرض ورق خام | ۱.۲۵ متر |
| عرض مفید پس از نصب | ۹۲۰ میلیمتر |
| ارتفاع کنگره (گام) | ۷۳ میلیمتر (رایج) |
| فاصله گامها | ۳۰۰ میلیمتر |
| طول هر ورق | ۱ تا ۱۵ متر (بسته به سفارش) |
| حداقل مقاومت تسلیم | ۲۳۰ مگاپاسکال |
وزن هر متر مربع ورق عرشه فولادی چگونه محاسبه میشود؟
وزن ورق به ضخامت و نوع فرمینگ آن بستگی دارد. برای محاسبه دقیق وزن میتوان از فرمول زیر استفاده کرد: وزن (کیلوگرم) = حجم (متر مکعب) × چگالی فولاد (کیلوگرم بر متر مکعب)
- حجم = طول × عرض × ضخامت (همگی بر حسب متر)
- چگالی فولاد ≈ ۷۸۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب
مثال: وزن یک ورق با ابعاد ۱ متر در ۲ متر و ضخامت ۱.۲ میلیمتر (۰.۰۰۱۲ متر) به صورت زیر محاسبه میشود:
- حجم = ۱ × ۲ × ۰.۰۰۱۲ = ۰.۰۰۲۴ متر مکعب
- وزن = ۰.۰۰۲۴ × ۷۸۵۰ ≈ ۱۸.۸۴ کیلوگرم
کاهش وزن سقف عرشه فولادی (۳۰ تا ۶۰ درصد کمتر از دال بتنی و تیرچه بلوک) یکی از بزرگترین مزایای آن است که به کاهش وزن کل سازه منجر میشود.
پرسشهای متداول (FAQ)
۱. ورق عرشه فولادی از چه موادی ساخته میشود؟ ورقهای عرشه فولادی عمدتاً از فولاد گالوانیزه ساخته میشوند. هسته آنها از فولاد نرمه و پوشش آنها از یک لایه نازک روی (Zinc) تشکیل شده است تا مقاومت در برابر خوردگی و زنگزدگی افزایش یابد.
۲. ضخامت استاندارد ورق عرشه فولادی چقدر است؟ ضخامت این ورقها معمولاً بین ۰.۷ تا ۱.۲ میلیمتر متغیر است. حداقل ضخامت مجاز طبق استانداردها ۰.۸ میلیمتر است. انتخاب ضخامت مناسب به بارهای وارده بر سازه بستگی دارد.
۳. حداکثر دهانه مجاز برای سقف عرشه فولادی چقدر است؟ حداکثر دهانه به عواملی مانند ضخامت ورق، نوع بارگذاری و فاصله تیرها بستگی دارد و معمولاً بین ۴ تا ۸ متر است. در حالت استاندارد، دهانه ۲.۵ متری رایج است. هرچه ضخامت ورق بیشتر باشد، دهانه سقف نیز میتواند بزرگتر باشد.
نتیجهگیری
مشخصات فنی ورق عرشه فولادی، از جمله جنس، پوشش، ضخامت، و ابعاد مقطع، نقشی حیاتی در ایمنی، دوام و عملکرد اقتصادی سازه ایفا میکند. انتخاب دقیق این پارامترها بر اساس استانداردهای ملی (مانند مبحث دهم مقررات ملی ساختمان) و بینالمللی (مانند AISC و ASTM) یک ضرورت مهندسی است. استفاده از ورقهای استاندارد با ضخامت و پوشش گالوانیزه مناسب، علاوهبر افزایش سرعت اجرا و کاهش وزن سازه، مقاومت آن را در برابر بارهای لرزهای و حریق به طور چشمگیری بهبود میبخشد.
برای اطمینان از کیفیت و عملکرد بهینه پروژه خود، همواره از ورقهای تولید شده توسط کارخانجات معتبر و مطابق با استانداردهای فنی استفاده کنید و از خرید ورقهای ارزان و بیکیفیت خودداری نمایید.
